Dringende formaliteiten vervullen

Ongeacht de plaats van het overlijden (woonplaats, ziekenhuis, rusthuis ...) moet het overlijden worden vastgesteld door een arts, en vervolgens op het gemeentehuis van de plaats van het overlijden worden aangegeven.

Als het overlijden:

• plaatsvindt in de woonplaats of bij familieleden of vrienden: bel een arts, die dan het overlijden vaststelt en u een overlijdensattest geeft.
• plaatsvond in het ziekenhuis of in een rusthuis: de instelling zorgt ervoor dat de dienstdoende arts het overlijdensattest opstelt.
• het gevolg is van een ongeval of zelfmoord: de door de politiediensten gemachtigde arts stelt het overlijdensattest op. Hetzelfde geldt voor een overlijden op de openbare weg.
• plaatsvindt in het buitenland: het moet bij de lokale overheid, op het Belgisch consulaat of de Belgische ambassade worden aangegeven. De FOD Buitenlandse Zaken en de Belgische ambassade of het Belgische consulaat kunnen u de nodige info geven en u helpen bij de repatriëring van het stoffelijk overschot en persoonlijke bezittingen.

Goed om te weten

• Indien men de overledene wil laten cremeren, is hiervoor de toestemming van de ambtenaar van de Burgerlijke Stand van de plaats van het overlijden nodig. In dat geval is minstens een tweede medisch attest nodig.
• De arts moet desgevallend ook nog een attest voor de levensverzekering opstellen (attest van natuurlijke doodsoorzaak).

De begrafenisondernemer is het best geplaatst om u vanaf de eerste minuut bij te staan. Hij weet perfect welke administratieve formaliteiten bij een overlijden dienen afgehandeld te worden en staat u in deze moeilijke momenten bij met raad en daad.

De begrafenisondernemer:

• zorgt voor het lichaam van de overledene
• maakt de rouwbrieven in orde en regelt de uitvaartplechtigheid, vraagt de toelating tot begraven of cremeren aan
• vervult voor u een aantal formaliteiten en/of brengt u in contact met de betrokken diensten.

In de praktijk is het de begrafenisondernemer die het overlijden aangeeft. Maar u mag het ook zelf aangeven op de dienst van de burgerlijke stand van de gemeente waar de overledene gestorven is. U ontvangt dan de uittreksels uit de overlijdensakte.

Wat hebt u nodig voor de aangifte van het overlijden?

• Het door de arts opgestelde overlijdensattest
• De identiteitskaart van de overledene
• Het trouwboekje van de overledene (eventueel)
• Het rijbewijs van de overledene (eventueel)
• De identiteitskaart van de aangever (doorgaans de begrafenisondernemer)
• De aanvraag tot crematie (eventueel)
• eventueel een laatste wilsbeschikking van de overledene

Bij een verdacht of gewelddadig overlijden moet u de volgende extra documenten meenemen:

• een proces-verbaal van een officier van de politie
• de toelating tot begraven of crematie van de procureur des Konings
   

Goed om te weten

• U hebt de uittreksels uit de overlijdensakte nodig bij de notaris, de werkgever, de bank of de verzekeraar. Het is dus beter om verschillende exemplaren te vragen (uittreksels of volledige afschriften).
• Als de overledene de laatste ouder in leven was en hij een of meer minderjarige kinderen achterlaat, moet u dat aan de ambtenaar van de Burgerlijke Stand melden bij de aangifte van overlijden. Hij brengt de vrederechter op de hoogte, die dan de voogdij over het kind zal regelen.

Volgens de Belgische wet mogen bij elke Belg of bij elke andere persoon die op het moment van zijn overlijden al minstens zes maanden in België woont, organen en weefsels bestemd voor transplantatie worden weggenomen tenzij vaststaat dat de overledene of bepaalde naaste familieleden zich ertegen verzet hebben.

Als de overledene beslist heeft

• om zijn organen te doneren: het medisch personeel volgt altijd zijn wilsbeschikking, zelfs als u niet akkoord gaat.
• zijn lichaam aan een universitaire instelling te doneren voor onderwijs of wetenschappelijk onderzoek: neem zo snel mogelijk contact op met de bevoegde diensten van de universiteit. De overbrenging van het stoffelijk overschot naar de universitaire instelling moet immers binnen de 48 uur na het overlijden gebeuren.

Goed om te weten

• De begrafenisondernemer organiseert op uw kosten het vervoer van het lichaam van de overledene, de begrafenis of crematie na het wegnemen van de organen.
• Er kan een afscheidsplechtigheid georganiseerd worden zonder dat het lichaam van de overledene aanwezig is.

De familie en nabestaanden moeten de wilsbeschikking van de overledene respecteren. De overledene kan aanwijzingen gegeven hebben over de vorm en de organisatie van de uitvaart in:

• instructies aan een nabestaande
• zijn testament
• een gelegaliseerde en op de gemeente afgegeven verklaring
• het kader van een contract dat hij bij leven is aangegaan met een begrafenisondernemer of een uitvaartverzekeraar

Goed om weten
Als de overledene geen instructies heeft nagelaten, dan beslist de familie, doorgaans de langstlevende echtgenoot, of bij ontstentenis, de kinderen. Als er onenigheid is, zal de rechtbank beslissen.

Zelfs al lijkt u dat zeer pijnlijk, toch is het beter om het lichaam van de overledene te zien om de werkelijkheid tot u te laten doordringen en de rouwperiode echt te laten beginnen.

Er zijn verschillende plaatsen om een laatste groet te brengen aan een dierbare:

• het ziekenhuis: het lichaam van de overledene kan daar blijven in afwachting van de uitvaart
• de woonplaats van de overledene of een nabestaande: het lichaam van de overledene kan daar een beperkte tijd opgebaard blijven
• in het rusthuis: in het mortuarium of in de kamer van de overledene

Goed om weten
U kunt het lichaam van de overledene altijd laten overbrengen naar een mortuarium in afwachting van de uitvaart.

Richt u tot de begrafenisondernemer. Hij kent de te volgen procedure, de tarieven en kan u modelteksten voorstellen. U kunt u ook rechtstreeks richten tot een krant naar keuze.

De overledene wordt doorgaans begraven op de begraafplaats van de gemeente waar hij het laatst heeft gewoond.

• Iedereen kan, zonder dat hiervoor betaald dient te worden, gedurende minstens vijf jaar begraven blijven op een gemeentelijke begraafplaats.
• Tegen betaling kan ook een concessie bekomen worden. Afhankelijk van het gemeentelijk reglement kan dergelijke concessie tot 50 jaar duren.

De overledene kan gecremeerd worden in een van de crematoria in ons land. Doorgaans kan een afscheidsplechtigheid worden gehouden in een zaal die daarvoor ter beschikking wordt gesteld.

U kunt beslissen om de as na de crematie uit te strooien:

• op de strooiweide van de begraafplaats
• op zee, in de bergen of een andere plaats (altijd met de schriftelijke toestemming van de eigenaar en niet op het openbaar domein).

Goed om weten
U kunt ook beslissen om de as te bewaren in een urne:

• die in een nis van een columbarium op de begraafplaats wordt geplaatst (concessie mogelijk)
• die wordt begraven in een urnenveld of in een graf (concessie mogelijk)
• die u bij u thuis bewaart

De uitvaartkosten zijn doorgaans een schuld van de nalatenschap van de overledene.

Goed om weten

• De uitvaartkosten kunnen meestal van het actief van de nalatenschap worden afgetrokken.
• Als de rekening van de overledene genoeg tegoeden bevat, dan aanvaardt de bank van de overledene doorgaans om een bepaald bedrag vrij te geven.
• Mensen zonder middelen worden op kosten van de gemeente van hun woonplaats begraven.

Als de overledene nog werkte, moet zijn werkgever onmiddellijk van zijn overlijden op de hoogte gebracht worden. Die betaalt dan de nog verschuldigde salarissen, het vakantiegeld en eventuele andere premies.

Er wordt een dossier aangelegd en doorgegeven aan de dienst Nalatenschappen van de bank, die u begeleidt bij de eerste formaliteiten die u moet vervullen en u zo goed mogelijk advies geeft. Uw kantoor regelt alle formaliteiten voor de door Belfius gecommercialiseerde bank- en verzekeringsproducten.

Belfius is verplicht om:

• alle rekeningen en kluizen van de overledene en de langstlevende echtgenoot te blokkeren; voor wettelijk samenwonenden worden alleen de rekeningen en kluizen geblokkeerd waarvan de overledene houder of medehouder is
• het overlijden aan te geven bij de Pensioenkas (eventueel het OCMW) als het pensioen van de overledene op zijn rekening wordt gestort en de onverschuldigde bedragen terug te storten
• de tegoeden vrij te geven op vertoon van een attest of akte van erfopvolging en een vereffeningsorder ondertekend door alle erfgenamen.

De erfgenamen zijn verplicht om:

• alle lopende leningen van de overledene terug te betalen die niet door een schuldsaldoverzekering gedekt zijn. Zij zullen deel uitmaken van het passief van de nalatenschap en worden afgetrokken van de sommen die de erfgenamen onder elkaar kunnen verdelen.

Goed om te weten
Belfius helpt de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner om in zijn behoeften te voorzien en:

• kan tot 5.000 euro vrijgeven van de tegoeden op de gemeenschappelijke betaal- of spaarrekeningen geopend op naam van de overledene en de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner;
• het bedrag dat kan worden vrijgegeven, is gelijk aan de helft van alle creditsaldi;
• dat bedrag kan in verschillende schijven worden opgevraagd, maar het totale opgevraagde bedrag mag niet hoger zijn dan 5.000 euro (of de helft van alle creditsaldi).

• Hoe 5.000 EUR (max.) deblokkeren om de eerste kosten te dekken?

De keuze van de notaris is volledig vrij. Een belangrijke taak van de notaris is na te kijken of er een testament is.

De notaris:

• geeft de erfgenamen advies over de gevolgen van de aanvaarding van de nalatenschap of over de mogelijkheid om ze te verwerpen
• verzamelt alle elementen over de samenstelling van de nalatenschap
• vervult de noodzakelijke formaliteiten zodat de erfgenamen in het bezit kunnen komen van de goederen van de overledene
• gaat over tot de verdeling van de goederen van de overledene volgens de rechten van elke erfgenaam en volgens de eventuele wensen van de overledene of de erfgenamen
• helpt de erfgenamen bij de voorbereiding van de nalatenschapsaangifte

Raadpleeg de boekhouder als de overledene zelfstandige was. Die helpt u om het overlijden mee te delen aan de volgende instanties:

• de sociale verzekeringskas
• het ondernemingsloket of de griffie van de rechtbank van koophandel
• de belastingadministratie
• de btw-administratie als de overledene btw-plichtig was

Goed om te weten
De boekhouder geeft u advies over de te nemen boekhoudkundige en fiscale maatregelen, en neemt, als u dat wenst, contact op met de klanten en schuldenaars/schuldeisers van de overledene.

• Als de overledene alleen woonde: breng zijn eigenaar zo snel mogelijk op de hoogte om de mogelijkheden tot beëindiging van zijn huurovereenkomst te bespreken
• Als de overledene met u samenwoonde: als u gehuwd of wettelijk samenwonend was of u in de huurovereenkomst vermeld was, wordt de huurovereenkomst voortgezet.
• In de andere gevallen: de erfgenamen zijn verplicht om de huurovereenkomst verder te zetten of ze te beëindigen met inachtneming van de contractuele of wettelijke voorwaarden.

Goed om te weten
Vergeet niet de betrokken diensten voor gas, elektriciteit, water, telefoon, radio, teledistributie, … op de hoogte te brengen.