Een erfenis zonder testament beheren
Als er geen specifieke beschikkingen zijn, bepaalt de wet hoe de erfenis verdeeld wordt en op welk deel elke erfgenaam recht heeft. En dat aan de hand van de orde en graad van verwantschap, en eventueel de plaatsvervulling en kloving.
Opgelet!
Zonder testament en wettelijke erfgenamen wordt de erfenis aan de staat toegekend en is het dus de staat die erft.
Orde van de erfgenamen
De orde is een groep mensen die aanspraak kunnen maken op de erfenis, als ze "in nuttige orde" staan.
De wet maakt een onderscheid tussen
De vier orden sluiten mekaar uit. Als er geen verwanten van de eerste orde zijn, erven de verwanten van de tweede orde en zo verder. Dat verklaart waarom de ouders van de overledene zowel in de tweede als in de derde orde voorkomen. Ze behoren alleen tot de tweede orde als er ook broers en/of zusters (of nakomelingen van hen) zijn; zo niet worden ze naar de derde orde verwezen.De vier orden
De graad van verwantschap
Niet alle leden van de hoogste orde erven automatisch. Het is de graad van verwantschap die de doorslag geeft.
In rechtstreekse lijn
De graad komt overeen met het aantal generaties tussen de overledene en de betrokken verwant: kinderen en ouders zijn verwant in de eerste graad, kleinkinderen en grootouders in de tweede graad en ga zo maar door.
In de zijlijn
De graad stemt dan overeen met het aantal generaties tussen de overledene en de gemeenschappelijke voorouder + het aantal generaties tussen de gemeenschappelijke voorouder en de verwant. Zo zijn broer en zus dus verwant in de tweede graad.De graad van verwantschap
Goed om te weten
De dichtste graad sluit alle andere graden uit. Bovendien erven bloedverwanten verder dan de 4e graad enkel bij plaatsvervulling.
Eerste uitzondering: plaatsvulling
Het mechanisme van de plaatsvervulling treedt in werking bij vooroverlijden van bepaalde erfgenamen. Is een bepaalde verwant van de overledene op het ogenblik van overlijden ook niet meer in leven, dan nemen zijn kinderen zijn plaats in en erven ze in zijn plaats.
Goed om te weten
Plaatsvervulling is nooit van toepassing in opgaande lijn. Ze gebeurt enkel in rechte neerdalende lijn, bij vooroverlijden van een kind, broer, zus, of een oom of tante van de overledene.
De tweede uitzondering: kloving
Als de overledene geen nakomelingen heeft, en ook geen broers of zusters (of hun nakomelingen), dan komt zijn nalatenschap toe aan zijn voorouders (ouders, grootouders ...). Om te vermijden dat één enkele lijn (vaderlijke of moederlijke lijn) alle goederen erft, voerde de wet het principe van kloving in, waarbij de erfenis in twee gelijke delen wordt opgesplitst. Zo kan een voorouder van de vaderlijke lijn erven samen met een oom of tante van de moederlijke lijn.
Goed om te weten
De nalatenschap komt toe aan de dichtste erfgenamen volgens de regels van orde en graad.
Het erfrecht van de langstlevende echtgenoot
De langstlevende echtgeno(o)t(e) is een beschermde wettelijke erfgenaam met bijzondere rechten, die in principe altijd erft. De omvang van het erfdeel hangt af van de orde waartoe de andere erfgenamen behoren.
Een huwelijkscontract kan een aantal clausules bevatten die de langstlevende echtgenoot bevoordelen, bv. de clausule ‘langst leeft al’. Die clausule kent het gemeenschappelijke vermogen volledig toe aan de langstlevende echtgeno(o)t(e). Doorgaans erven de kinderen van het koppel pas van het gemeenschappelijke vermogen bij overlijden van de langstlevende echtgeno(o)t(e). Ze kunnen enkel een erfdeel opeisen van het eigen vermogen van hun overleden ouder.
Met erfgenamen in de 1e orde
Geen afstammelingen, maar andere erfgenamen
De rechten van de langstlevende echtgenoot
Zijn er, naast de langstlevende echtgeno(o)t(e), enkel erfgenamen van de 4e orde (bv. ooms, tantes, neven, nichten), dan erft de langstlevende echtgeno(o)t(e) alles. De erfgenamen in de vierde orde erven dus niet meer indien ze in samenloop komen met een langstlevende echtgeno(o)t(e). Zonder echtgenoot behouden de erfgenamen in de vierde orde wel ten volle hun erfaanspraken.
Goed om te weten
Als er geen andere erfgenamen zijn, dan erft de langstlevende echtgenoot de hele nalatenschap.
Wist u dat?
U bent nooit verplicht om een nalatenschap te aanvaarden. Soms hebt u er belang bij ze te verwerpen.
Hoeveel zullen uw erfgenamen moeten betalen?
Het tarief van de successierechten verschilt van gewest tot gewest.