Gezocht: oplossingen voor de voedelcrisis
13 oktober 2022
Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
Niet alleen je huis verwarmen is pakken duurder geworden dit jaar, ook een maaltijd op tafel zetten. Zo klom de prijs van een brood op één jaar tijd met 14 procent en zijn een hele reeks levensmiddelen zoals vlees, bakolie en zuivel de afgelopen maanden sterk in prijs gestegen. In september rukte de voedingsinflatie in ons land op naar 10,4 procent, terwijl die eind vorig jaar amper 0,5 procent bedroeg. De prijsstijgingen voor voeding ogen minder spectaculair dan die van gas en elektriciteit maar ze hebben toch een grote impact op de koopkracht. Het gewicht van voeding in de consumptiekorf van de Belgen bedraagt meer dan 15 procent, hoger dan de categorie ‘energie’, goed voor ongeveer 10 procent.
Het globale voedselsysteem is dit jaar door de Russische militaire agressie in Oekraïne in een regelrechte crisis beland. Rusland en Oekraïne zijn wereldspelers in landbouwgewassen als tarwe en mais en de oorlog heeft de toelevering zwaar verstoord. Maar ook daarvoor zaten de internationale voedselprijzen al sterk in de lift door klimaatopwarming, slechte oogsten en de gevolgen van de Covid-19-pandemie . Heel de wereld krijgt te maken met de hoge voedselprijzen maar voor landen met een lager inkomen komt de klap extra hard aan. In groeilanden gaat meer dan één kwart van de gezinsuitgaven naar voeding. De huidige crisis zorgt in heel wat landen voor tekorten en een hoger risico op hongersnood. In het verleden leidde een gebrek aan voedselzekerheid vaak tot sociale onrust en politieke instabiliteit. Zo begon de Arabische Lente eind 2010 in sommige landen met manifestaties en volksprotesten tegen het gebrek aan voedsel.
Cijfers van de VN tonen dat de honger in de wereld voor het eerst in tien jaar weer is toegenomen. Van 2019 tot 2022 groeide het aantal ondervoede mensen met maar liefst 150 miljoen. Ook in ons land neemt de voedselonzekerheid toe. Volgens de Federatie van Voedselbanken is het aantal Belgen dat zich aanbood voor voedselhulp in de eerste helft van dit jaar opgelopen tot 204.000, een stijging met 15% ten opzichte van eind 2021.
Die cijfers zijn extra beschamend als we zien hoeveel voedsel wordt weggegooid. Eén derde van al het voedsel dat wereldwijd voor menselijke consumptie wordt geproduceerd, gaat verloren. Dat gebeurt in de hele voedingsketen, van boer tot consument. In absolute cijfers gaat het over meer dan een miljard ton voedsel per jaar.
Hoog tijd dus om efficiënter om te springen met ons voedsel. Als er minder eten bij het vuilnis belandt, is er meer beschikbaar voor consumptie, het bespaart ook geld en vermindert tegelijk de milieu-impact. De verspilling van voedingsmiddelen verminderen is daarom één van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals of SDG) van de VN. Volgens SDG 12.3 moet tegen 2030 het voedselafval per hoofd van de bevolking halveren. Ook de EU plaatst dit thema hoog op de agenda. De ‘Farm to Fork’-strategie , of in het Nederlands ‘van boer tot bord’, is een belangrijk onderdeel van de Europese Green Deal. Het beoogt de overgang naar een duurzaam EU-voedselsysteem dat de voedselzekerheid waarborgt.
Eén van de manieren om dat te bereiken is om meer circulaire principes toe te passen in onze voedselproductie en -consumptie. Meer lokaal produceren is daar één van. Door de globalisering legt veel van het eten dat op ons bord terechtkomt een lange weg af en daarbij is er vaak verlies tijdens het transport en de opslag. Als we de voedingsketen korter maken, kan dat verlies beperkt worden. De afgelopen jaren is de korte-keten landbouw weer populair geworden: verse groenten (of vlees) produceren en vervolgens op de lokale markt verkopen. Naast de beschikbaarheid van verse, lokale producten voor consumenten, vaak aan democratische prijzen, kan dit ook financiële voordelen opleveren voor de boeren. Door de keten te verkorten wordt namelijk een hele reeks aan tussenpersonen en extra kosten uitgeschakeld. Om in deze toenemende vraag te voorzien gaan steeds meer lokale overheden ‘voedselhubs’ oprichten. Dat zijn samenwerkingsplatforms, waar iedereen terecht kan voor groenten, zuivel, fruit en vlees van lokale boeren. Een voedselhub is echter meer dan een puur fysieke lokaalmarkt. Het kan ook een virtueel platform zijn dat via het internet toelaat om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen.
Als de reststromen in de voedselproductie niet meer geschikt zijn voor menselijke consumptie moet er gestreefd worden om het overschot zoveel mogelijk te hergebruiken. Als voedsel voor dieren, als grondstof voor industrie en landbouw, of als energie. Het verbranden en storten van voedselresten moeten we zoveel mogelijk vermijden.
In 2022 werd pijnlijk duidelijk dat Europa meer op eigen benen moet staan op het vlak van energievoorziening maar dat is ook het geval voor het eten op ons bord. Door efficiënter om te gaan met de voedselproductie zetten we tegelijk een grote stap richting zelfredzaamheid en duurzaamheid.
Dit document, opgesteld en verspreid door Belfius Bank, geeft de visie van Belfius Bank op de financiële markten weer. Het bevat geen gepersonaliseerd beleggingsadvies of -aanbevelingen, noch onafhankelijk onderzoek op beleggingsgebied. Als u gepersonaliseerd beleggingsadvies wil, kan u daarvoor terecht bij uw financieel adviseur. Hij bekijkt graag met u welke gevolgen deze visie mogelijk heeft voor uw persoonlijke beleggingsportefeuille. De vermelde cijfers zijn een momentopname en onderhevig aan wijzigingen.
