Een klimaatneutraal Europa
tegen 2050?

De strijd tegen de klimaatverandering is een van de topprioriteiten van de Europese Commissie. De EU-landen hebben zich met de Green Deal ertoe verbonden om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te zijn, waarbij een prominente rol is weggelegd voor ondernemingen.

Wat is de Green Deal?

Op de wereldklimaattop eind 2019 lanceerde de Europese Commissie haar Green Deal om Europa te transformeren naar een “eerlijke en welvarende maatschappij”. Dit heuse stappenplan moet van Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent maken, met een zero-uitstoot van broeikasgassen. Het plan sluit aan bij de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling van de VN en de Akkoorden van Parijs, en zal de EU helpen om haar grote uitdagingen op het vlak van leefmilieu, klimaat, biodiversiteit en duurzame ontwikkeling waar te maken en tegelijk sociale rechtvaardigheid te garanderen. Een van de sleutels tot succes is het versnellen van de omslag van een lineaire naar een circulaire economie.

Hoe wil Europa dit plan realiseren?

Met onder meer Fit for 55, REPowerEU en de Net-Zero Industry Act heeft de EU een reeks regelgevingspakketten uitgewerkt, die onze economie naar meer duurzaamheid moet leiden. Voor bedrijven is een sleutelrol weggelegd om koolstofarm en energie-efficiënt te worden en tegelijkertijd internationaal concurrerend te blijven.

Hoe wil Europa dit plan financieren?

Aan dit ambitieuze plan hangt uiteraard een kostenplaatje vast. Daarom heeft de Europese Commissie een Actieplan voor de financiering van de overgang naar een duurzame economie voorgesteld, met als doel de kapitaalstromen om te buigen naar duurzamere investeringen. Dit plan spitst zich toe op 3 krachtlijnen:

1. kapitaalstromen heroriënteren naar duurzame investeringen om zo tot een duurzame en inclusieve groei te komen.
2. financiële risico’s beheren die gepaard gaan met klimaatverandering, natuurrampen, verslechtering van het leefmilieu en sociale problemen.
3. transparantie en een langetermijnvisie met betrekking tot economische en financiële activiteiten bevorderen.

Om kapitaal in de richting van duurzame activiteiten te sturen, moest wat als ‘groen’ kan worden beschouwd in een regelgevend kader gegoten worden. Met de Europese Taxonomie heeft de EU een classificatiesysteem ontwikkeld om te bepalen welke economische activiteiten als duurzaam kunnen worden beschouwd. De taxonomie helpt marktdeelnemers bij het identificeren van economische activiteiten die bijdragen aan een duurzame economie, maar wil daarnaast ook 'greenwashing' (het verkeerd voorstellen van niet-duurzame als duurzame investeringen) voorkomen.

Elke economische activiteit die in aanmerking komt voor de taxonomie moet aan strenge duurzaamheidscriteria voldoen en een bijdrage leveren aan milieudoelstellingen. Bedrijven die de duurzaamheid van hun activiteiten willen verzekeren of beleggers die op zoek zijn naar duurzame investeringen kunnen de Taxonomie gebruiken om na te gaan of deze activiteiten als ‘groen’ kunnen worden gekwalificeerd.

Taxonomie,
het groene kompas van Europa

De EU Taxonomie is als regelgevend kader in het leven geroepen om greenwashing tegen te gaan. Ze stelt criteria vast waaraan economische activiteiten op de Europese markt moeten voldoen om als milieuvriendelijk te worden beschouwd. Daarnaast moet de taxonomie de markt voor duurzame beleggingen transparanter en betrouwbaarder maken.

Het identificeren en classificeren van groene activiteiten

De 1e stap van de Green Deal bestaat uit het identificeren van economische activiteiten die de transitie naar meer duurzaamheid mogelijk maken en het bepalen van criteria om duurzaamheid te beoordelen, om zo marktdeelnemers te motiveren hun kapitaal vooral in deze activiteiten te beleggen.

Precies daarom heeft de EU een groep van deskundigen aangesteld om economische activiteiten met de grootste positieve klimaatimpact in kaart te brengen en een gestandaardiseerde classificatie van ‘groene’ activiteiten op te stellen. Bijvoorbeeld door economische activiteiten te identificeren die werkelijk inzetten op het verminderen van broeikasgassen of activiteiten die bijdragen aan het verminderen of voorkomen van negatieve klimaateffecten (bv. overstromingen, stormen, enz.).

Hoe definieert de EU duurzame economische activiteiten?

De taxonomie is van toepassing op elke activiteit waarvoor een bedrijf inkomsten ontvangt of waarin het investeert. Hoe complexer het bedrijf, hoe meer analyses het zal moeten uitvoeren. Kortom, indien een bedrijf meerdere verschillende activiteiten uitvoert, dan zal het bedrijf elke activiteit afzonderlijk moeten screenen op de EU Taxonomy.

Wanneer voldoet een economische activiteit aan deze groene classificatie?

1. Wanneer ze een substantiële positieve bijdrage levert aan minstens een van de 6 volgende doelstellingen:
   • beperking van de klimaatverandering
   • aanpassing aan de klimaatverandering
   • duurzaam gebruik en bescherming van water en mariene hulpbronnen
   • transitie naar een circulaire economie
   • preventie en bestrijding van vervuiling
   • bescherming en herstel van biodiversiteit en ecosystemen
2. Wanneer ze geen van de andere 5 bovengenoemde milieudoelstellingen ondermijnt.
3. Wanneer ze voldoet aan door de Commissie vastgestelde technische criteria.

Maar om ‘Taxonomy compliant’ te zijn volstaat het niet om enkel aan deze criteria te voldoen. Een onderneming met duurzame activiteiten moet ook voldoen aan een minimum aantal sociale vereisten, zoals het respecteren van de mensenrechten. Om dit te bewijzen kunnen ze zich laten inspireren op de basisprincipes van de VN en de OESO.

OECD Due Diligence Guidance for Responsible Business Conduct

Hoe communiceer je als onderneming over duurzame ontwikkeling?

Grote Europese organisaties van openbaar belang met meer dan 500 werknemers moeten sinds 2017 volgens de Europese NFRD-richtlijn of Non Financial Reporting Directive een extra-financiële duurzaamheidsrapportering publiceren.

Eind 2022 is deze richtlijn herzien tot de CSRD-richtlijn of Corporate Sustainability Reporting Directive. De richtlijn moet bedrijven aanmoedigen om een meer transparante, consistente en vergelijkbare verslaggeving over duurzaamheid toe te passen. Deze nieuwe regelgeving zal organisaties van openbaar belang (vanaf 2025), alle grote ondernemingen (vanaf 2026) en beursgenoteerde kmo’s (vanaf 2027) ertoe verplichten om kwalitatieve en kwantitatieve informatie te publiceren over hun

• huidige en toekomstige duurzaamheidsstrategieën
• meetbare prestaties
• actieplannen.

En dit volgens precieze formats en in overeenstemming met de verificatievereisten van een erkende derde partij.

De CSRD-richtlijn heeft als doel de duurzaamheidsinformatie van bedrijven te harmoniseren en standaardiseren. Op die manier kunnen investeerders, klanten, werknemers, overheden en andere belanghebbenden eenvoudiger de duurzaamheid van ondernemingen analyseren en vergelijken.

Het bijzondere aan deze CSRD-richtlijn is de invoering van de dubbele materialiteit. Dit betekent dat een onderneming zowel verantwoording moet afleggen over haar impact op maatschappij en milieu, als over de risico’s die maatschappij en milieu (zoals een hittegolf, een eventuele koolstoftaks of sociale onzekerheid) hebben op de onderneming. De erkenning van deze wederzijdse relatie is belangrijk om bedrijven ertoe aan te zetten verder te kijken dan alleen hun financiële resultaten. En om hen bewust te maken van hun bredere impact op de samenleving en het milieu.

Kleinere of niet-Europese ondernemingen kunnen evenwel kiezen om de CSRD- en Taxonomie-oefening vrijwillig op te zetten, bijvoorbeeld om toegang tot bepaalde duurzame financieringen te hebben.

Ook enkele nieuwe EU-reglementeringen binnen de EU Green Deal

Om ondernemingen tot meer duurzaamheid te bewegen zijn er recent meerdere reglementeringen uitgewerkt die een impact zullen hebben op onze hele economie.

• Het Fit for 55-pakket omvat een reeks voorstellen die in 2022 zijn onderhandeld en die tot talrijke maatregelen hebben geleid zoals
  • de herziening van het systeem voor uitwisseling van uitstootquota in de EU
  • verstrenging van de doelstellingen voor hernieuwbare energie en energie-efficiëntie
  • solide ambities in de transportsector
  • het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) om de verplaatsing van productie met een aanzienlijke impact op het klimaat buiten Europa te verhinderen en rekening te houden met de import van koolstofintensieve producten
• REPowerEU wil de energieveiligheid van de EU garanderen door een diversificatie van energiebronnen, een massale heroriëntatie naar hernieuwbare energie en energiebezuinigingen.
• Net-Zero Industry Act wil tegen 2050 de uitstoot van luchtvervuilende stoffen afkomstig van industriële ondernemingen tot nul herleiden. Die bedrijven moeten oplossingen voor opvang en opslag van koolstof uitwerken.

En respect voor duurzaamheid in de hele waardeketen

De EU heeft in 2022 een richtlijn opgesteld om grote ondernemingen te verplichten oog te hebben voor duurzame ontwikkeling, de zogenaamde Corporate Sustainability Due Diligence (CSDD).

Deze Due Diligence-richtlijn voor duurzaam ondernemen moet de verantwoordelijkheid bij bedrijven verhogen rond het respecteren van mensenrechten en het milieu in al hun activiteiten en waardeketens.

Hierdoor moeten ze in hun strategie en beleid het beheer van milieu- en mensenrechtenrisico’s integreren en daadwerkelijke of potentiële gevolgen op milieu en mens identificeren en verminderen.

De CSDD maakt het ook makkelijker voor belanghebbenden of slachtoffers om klacht neer te leggen en juridische stappen te ondernemen. Deze regelgeving zou in de loop van 2025 in voege treden.

Maar ook meer transparantie in uw transacties

De transparantie van activiteiten maakt het voor investeerders eenvoudiger om actief op zoek te gaan naar investeringen die voldoen aan de ‘groene kenmerken’ van hun keuze. Dankzij de nieuwe MifiD-regels en de EU taxonomie kunnen investeerders - particulieren en bedrijven – investeringen kiezen die aan hun duurzaamheidscriteria voldoen (bv. innovaties die bijdragen aan betere energie-efficiëntie en lagere koolstofemissies).

Bij de aanvraag van een groene financiering zullen de overheid, ondernemingen en organisaties en particuliere klanten moeten aantonen dat het te financieren project voldoet aan de EU Taxonomy. Hiervoor zullen ze dus extra informatie aan hun financiële instelling moeten verschaffen om het duurzaam karakter van hun project aan te tonen.

Heel wat uitdagingen… en kansen

De Europese transitie naar meer duurzaamheid is volop aan de gang. Om de steeds striktere normen te kunnen naleven, staan ondernemingen voor tal van uitdagingen om hun producten- en dienstenaanbod hierop af te stemmen en hun activiteiten in duurzaamheidsverslagen te rapporteren. Om de recentste technologische ontwikkelingen en ESG-regelgevingen bij te houden, zullen ze voortdurend nieuwe competenties moeten verwerven.

Maar vooral… de transitie naar meer duurzaamheid levert veel nieuwe kansen op. De duurzaamste ondernemingen springen in het oog van investeerders, klanten en nieuwe medewerkers, die alsmaar meer belang hechten aan milieuvriendelijke en sociale aspecten.

Duurzaam beleggen biedt een aantal belangrijke voordelen: betere prestaties, lagere energiekosten met een kleinere milieuvoetafdruk en stabielere rendementen op lange termijn. Dankzij dit versterkte merkimago hebben de duurzaamste ondernemingen een flink streepje voor op hun rechtstreekse concurrenten.