De algemene bewering dat het huwelijk de financieel zwakkere partner - vaak de vrouw - beter beschermt dan samenwonen, moet worden genuanceerd. Het zou koppels kunnen aanmoedigen om te trouwen terwijl dat niet noodzakelijk de beste keuze voor hen is.

Koppels kunnen op verschillende manieren samenwonen: ze kunnen "de facto" of wettelijk samenwonen of ze kunnen trouwen.

In alle drie de gevallen kunnen mechanismen worden ingesteld om de zwakkere echtgenoot te beschermen.

Bij elk van die samenlevingsvormen kan je beschermingsmechanismen inbouwen. Het grote verschil is dat bij bepaalde vormen de bescherming automatisch wettelijk wordt geregeld, terwijl de partners in andere gevallen effectief iets moeten ondernemen.

Feitelijk samenwonen: soepelste vorm

Bij een feitelijke samenwoning zijn er geen formaliteiten. Je woont gewoon op hetzelfde adres. Het gevolg hiervan is dat er geen automatische rechten en plichten ontstaan tussen feitelijke samenwoners. Ook op het vlak van alimentatieplicht bij beëindiging van de relatie is er wettelijk niets geregeld. Maar dat wil niet zeggen dat je geen onderlinge afspraken kunt maken. Je kan enerzijds afspraken maken rond het samenwonen zelf en hoe de eventuele beëindiging ervan wordt geregeld, en anderzijds regelingen treffen over de erfrechten bij overlijden.

Financiële aspecten tijdens de samenwoning en een eventuele alimentatie kunnen perfect worden geregeld.

Financiële afspraken - wie betaalt de huur, wie betaalt gas, elektriciteit en water, wie betaalt de boodschappen… - kan je vastleggen in een samenlevingscontract. Ook het feit of er alimentatie verschuldigd is, kan in de samenlevingsovereenkomst worden opgenomen. Zo’n overeenkomst moet zelfs niet voor de notaris worden getekend, het kan gewoon onderhands. Het is als het ware een contract tussen de feitelijke samenwoners.

Wettelijk gezien erven feitelijke samenwoners niets van elkaar. Maar je kan jouw partner wel aanduiden als erfgenaam in een testament. Ook daarvoor moet je niet naar de notaris. Je moet wel aandachtig zijn voor het feit dat kinderen sowieso wel recht hebben op hun reserve (de helft van de nalatenschap).

Wettelijke samenwonen: meer rechten, meer plichten

Er zijn een aantal grote verschillen tussen feitelijk en wettelijk samenwonen. Eerst en vooral is de gezinswoning beschermd. Als je wettelijk samenwoont mag je die niet zomaar verkopen, schenken of er een hypotheek op verlenen zonder dat je partner akkoord gaat. Ook niet wanneer jij de enige eigenaar bent.

Ten tweede moeten jullie als wettelijk samenwonenden bijdragen aan de ‘gezinslasten’, elk in functie van je financiële mogelijkheden.

Ten derde heb je als wettelijke samenwoner automatisch een beperkt erfrecht, namelijk het vruchtgebruik van de gezinswoning. Het erfrecht van de wettelijke samenwoner is wel geen reservatair erfrecht. Dat betekent dat dit recht kan worden ontnomen via testament.

Net zoals bij feitelijke samenwoning kunnen jullie als wettelijk samenwonenden meerdere zaken regelen in een samenlevingscontract. Financiële aspecten tijdens de samenwoning en een eventuele alimentatie kunnen dus perfect worden geregeld. In tegenstelling tot de feitelijke samenwoning moet het ondertekenen van zo’n contract hier wél voor notaris gebeuren.

Als je geen samenlevingscontract wil ondertekenen, dan biedt de wettelijke samenwoning toch iets meer zekerheid en bescherming dan de feitelijke samenwoning.

Trouwen: niet altijd het best beschermd

Net zoals bij wettelijke samenwoning ben je als gehuwde verplicht om volgens je financiële mogelijkheden bij te dragen in de gezinslasten.

Als je geen huwelijkscontract sluit, dan ben je automatisch getrouwd onder het wettelijk stelsel. Dat betekent het gemeenschapsstelsel. Na jullie huwelijk komen al jullie beroepsinkomsten automatisch in een ‘huwgemeenschap’ terecht. Dat betekent dat wanneer één van de partners geen eigen inkomsten heeft, het inkomen van de andere partner eigenlijk aan hen beiden toekomt.

Ook op vlak van erfrecht krijg de langstlevende wel redelijk veel. De helft van huwgemeenschap komt toe in volle eigendom en de andere helft komt toe in vruchtgebruik. En in tegenstelling tot wettelijke samenwoning is het erfrecht wel reservatair. Dit wil zeggen dat het niet volledig kan worden ontnomen via testament.

Bij echtscheiding kan een alimentatie verschuldigd zijn. Ofwel kom je die onderling overeen, ofwel bepaalt de rechtbank die.

Huwen onder scheiding van goederen kan in feite tot een perfecte situatie leiden.

Maar niet voor iedereen is het wettelijk stelsel aangewezen. Zeker niet als één van de partners een zelfstandige activiteit uitoefent. Want de "beroepsschulden" zijn gemeenschappelijk en kunnen zowel worden aangesproken op het gemeenschappelijk vermogen als op de eigen vermogens van beide partners en dat kan tot dramatische gevolgen leiden voor het ganse gezin. Op dat vlak ben je dus echt niet beschermd!

Huwen onder scheiding van goederen kan in feite tot een perfecte situatie leiden. Het familievermogen wordt veel beter beschermd in geval van schulden. En bovendien kan je correcties aanbrengen in het huwelijkscontract waardoor je sterke solidariteit tussen de partners kan creëren wanneer bijvoorbeeld één van de partners zou thuisblijven en de opvoeding van de kinderen op zich nemen. Ook bij echtscheiding kan de rechter een alimentatie toekennen zodat beiden eenzelfde levensstandaard kunnen behouden als tijdens het huwelijk. Een scheiding van goederen is dus echt niet de ‘boeman’ als beide partners niet dezelfde financiële slagkracht hebben. Maar je moet het wel regelen in het huwelijkscontract.

Conclusie

Trouwen is dus echt niet nodig om elkaar te beschermen. Je kan alles ook regelen in een samenlevingscontract. En als je toch trouwt, is een scheiding van goederen vaak een zeer goede keuze omdat je de nadelen van het wettelijk stelsel kan opvangen, terwijl je toch een solidariteit tussen de partners kan voorzien. Maar het is wel zo dat als je niets wilt regelen, het wettelijk stelsel automatisch, zonder bijkomende documenten, de sterkste bescherming biedt.

De informatie in dit document houdt geen advies in over financiële planning met betrekking tot uw persoonlijke situatie. Dit document bevat juridische en/of fiscale informatie, gebaseerd op de wetgeving en de rechtspraak van kracht op het ogenblik van de redactie ervan. Eventuele nieuwe wetgeving of rechtspraak van na de redactiedatum van het document is hier niet in opgenomen.