Volgens de site PensionStat.be krijgen vrouwen gemiddeld 499 euro minder pensioen dan mannen, een verschil van liefst 21%1.
Een indrukwekkend cijfer, dat evenwel genuanceerd moet worden: de gegevens hebben betrekking op mensen die in 2023 voor het eerst een ouderdomspensioen ontvingen (d.w.z. mensen die begin jaren 80 beginnen te werken zijn). Deze kloof zal de komende jaren waarschijnlijk kleiner worden, en wel om de volgende twee redenen.
1. Versoepelde voorwaarden om toegang te krijgen tot het pensioen voor meewerkende echtgenoten vanaf 1 januari 2023
Op 31 december 2021 waren 18.297 meewerkende echtgenoten vrouwen (86,24%), terwijl slechts 2.919 mannen (13,76%) onder dit statuut vielen2.
Sinds 2003 genieten meewerkende echtgenoten hun eigen pensioenrechten via een specifieke regeling (het maxistatuut), maar dat vereiste wel een bewezen loopbaan van 30 jaar. In de meeste gevallen hadden personen die geboren zijn vóór juni 1968 een te korte loopbaan om op hun wettelijke pensioenleeftijd recht te hebben op dit minimumpensioen. Deze meewerkende echtgenoten, voor het overgrote deel vrouwen, werden dus gepenaliseerd.
Deze voorwaarden zijn pas sinds 1 januari 2023 versoepeld. Sindsdien hebben meewerkende echtgenoten die geboren zijn tussen 1 januari 1956 en 31 mei 1968 hun eigen pensioenrechten, op voorwaarde dat:
- Ze tussen 1 januari 2003 en 30 september 2005 minstens één trimester aangesloten waren bij het maxistatuut
- En ze een loopbaan hebben die minstens gelijk is aan twee derde van een volledige loopbaan tussen 1 januari 2003 en het kwartaal voorafgaand aan de datum waarop het pensioen ingaat
TIP: zorg er als meewerkende echtgeno(o)t(e) voor dat u aangesloten bent bij het maxistatuut en bij hetzelfde sociaal verzekeringsfonds als uw echtgeno(o)t(e), en dat u sociale bijdragen betaalt.
2. Ouderschapsverlof en tijdskrediet
Personen die voor het eerst een rustpensioen ontvingen in 2023 (zie cijfers PensionStat), hadden slechts zeer beperkte mogelijkheden om ouderschapsverlof en tijdskrediet te genieten. In het verleden kozen veel vrouwen ervoor om deeltijds te werken om voor hun kinderen te kunnen zorgen, wat natuurlijk een impact had op hun pensioen.
Sinds enkele jaren is het mogelijk om te kiezen voor ouderschapsverlof of tijdskrediet om voor de kinderen te zorgen3. Deze formules bieden het grote voordeel dat ze geen invloed hebben op de berekening van de lengte van de loopbaan of op het uiteindelijke bedrag van het pensioen.
TIP: gebruik eerst uw ouderschapsverlof en uw tijdskrediet om voor uw kinderen te zorgen in plaats van meteen te kiezen voor een deeltijdse baan.
In 2020 telde België ongeveer 300.000 personen die thuis bleven om het huishouden te doen, voor het overgrote deel vrouwen4, die dus geen eigen pensioenrechten hebben.
Wat kan er gedaan worden om deze mensen enige bescherming te bieden?
1. Het gezinspensioen
Voor gehuwden waarvan één van de partners geen (of een zeer beperkt) pensioen heeft, kan de echtgenoot een pensioen ontvangen voor het koppel. Dit pensioen wordt berekend tegen het ‘gezinstarief’, waarbij men rekening houdt met 75% van het loon.
Voor wettelijk of feitelijk samenwonenden geldt dit ‘gezinstarief’ niet en worden de pensioenrechten berekend tegen het ‘alleenstaande’ tarief, wat betekent dat men rekening houdt met slechts 60% van het loon.
TIP: als één van de partners niet werkt, kan het de moeite zijn om een huwelijk te overwegen. Natuurlijk heeft trouwen een aanzienlijke impact op het vermogen en moeten alle gevolgen worden afgewogen.
2. Solidariteit creëren via een huwelijkscontract
Als u ervoor kiest om te trouwen, heeft dat niet alleen gevolgen voor uw pensioen. U kan op die manier ook solidariteit creëren tussen u en uw partner.
U kan dit doen door te trouwen volgens het wettelijke stelsel. In dit stelsel worden alle inkomsten die tijdens het huwelijk worden ontvangen, automatisch gemeenschappelijk. Dus als één van de partners niet werkt, komt het beroepsinkomen van de ander toch in een gemeenschappelijke pot. Bij een scheiding wordt deze pot in twee gelijke helften verdeeld.
Of u trouwt onder het systeem van scheiding van goederen, maar u voorziet in een zekere vorm van solidariteit in het huwelijkscontract. Dit kan door te voorzien in een zogenaamd ‘intern gemeenschappelijk vermogen’, wat neerkomt op het creëren van een gemeenschappelijke pot binnen het stelsel van scheiding van goederen. Bij een echtscheiding wordt deze pot in principe in twee gelijke helften verdeeld.
Opgelet! U kan in uw huwelijkscontract niet bepalen dat beroepsinkomsten in deze gezamenlijke pot worden gestort, want dan zou dit stelsel geherkwalificeerd kunnen worden als een gemeenschapsstelsel. Maar u kan bijvoorbeeld wel bepaalde bankrekeningen in deze beperkte gemeenschap onderbrengen, zoals een spaarrekening.
3. Pensioensparen
Opgelet! Als u nooit gewerkt hebt, krijgt u geen wettelijk pensioen. En als u nooit getrouwd bent geweest, hebt u ook geen recht op een overlevingspensioen of een uit de echt gescheiden partnerpensioen. De enige uitkering waar u recht op kan hebben, als uw inkomsten onvoldoende zijn, is de inkomensgarantie voor ouderen.
Daarom is het een goed idee om een pensioenspaarplan af te sluiten. Dit staat bekend als de derde pensioenpijler. Op die manier zet u elk jaar een bedrag opzij en bouwt u een pensioenkapitaal op, terwijl u een jaarlijkse belastingvermindering (met plafond) geniet.
TIP: in 2025 kan u tot 1.050 euro sparen en een belastingvermindering van 315 euro genieten, terwijl u een kapitaal opbouwt voor uw oude dag.