Inbreng van schenkingen bij overlijden

Door de wijzingen in het erfrecht, voor nalatenschappen vanaf 1 september 2018, veranderen er ook enkele spelregels voor de inbreng van schenkingen in de nalatenschap.

De inbreng

Deze wettelijke techniek zorgt ervoor dat al uw erfgenamen een gelijk deel van uw vermogen ontvangen. Het huidige erfrecht veronderstelt namelijk dat u hen gelijk wil behandelen en dat uw schenkingen bij leven een voorschot zijn op hun erfdeel. De erfgenamen die bij leven al een deel van uw vermogen kregen, moeten dat bij uw overlijden dus ‘herverdelen’ met de overige erfgenamen. Afhankelijk van wat ze kregen, gebeurt deze inbreng in het huidige erfrecht in waarde of in natura.

Schenkingen buiten erfdeel

Wil u afwijken van het principe dat u uw erfgenamen gelijk behandelt, dan voorziet u in uw schenking of testament dat u iemand iets wil geven ‘buiten erfdeel’. Bij uw overlijden moet de begiftigde dit in principe niet delen met de andere erfgenamen, tenzij het hun wettelijk beschermd minimum erfdeel – ook wel de ‘reserve’ genoemd – aantast.

Nieuwe regels

Het nieuwe erfrecht wijzigt de regels voor de inbreng op een aantal manieren.

Aan uw kinderen

Het vermoeden dat u al uw erfgenamen gelijk wil behandelen, geldt voortaan enkel nog voor schenkingen aan uw kinderen. Tenzij u het anders bepaalt in de schenking, veronderstelt men dat schenkingen aan uw kinderen een voorschot zijn op hun erfdeel. Van alle andere schenkingen, zoals aan uw broer of zus, veronderstelt men voortaan dat ze buiten erfdeel zijn. Wil u hiervan afwijken en de gelijkheid tussen uw erfgenamen bij uw overlijden toch bewaren, dan moet u dat uitdrukkelijk voorzien in de schenking.

Tussen echtgenoten

Vanaf 1 september 2018 zijn schenkingen tussen echtgenoten altijd buiten erfdeel. U kan dus niet langer bepalen dat uw schenking aan uw echtgeno(o)t(e) bij uw overlijden herverdeeld moet worden met de andere erfgenamen, bv. de kinderen.

Ook schenkingen aan uw kinderen, of aan anderen, zijn buiten erfdeel t.o.v. uw echtgeno(o)t(e): bij uw overlijden kan hij/zij (de waarde van) het vruchtgebruik van uw geschonken goederen niet opeisen.

Om dit in zekere mate te corrigeren, voorziet men een systeem van ‘voortgezet vruchtgebruik’. Doet u bij leven een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik, dan mag uw echtgeno(o)t(e) dit bij uw overlijden verderzetten. Bovendien heeft enkel de persoon die op het moment van de schenking al uw echtgeno(o)t(e) was, recht op dit voortgezet vruchtgebruik.

Inbreng in waarde

Voortaan gebeurt de inbreng altijd in waarde, ongeacht of het bij leven geschonken goed roerend of onroerend was.

• Uw erfgenamen moeten rekening houden met de waarde van het geschonken goed op het moment van de schenking. Die waarde moet geïndexeerd worden tot op de dag van uw overlijden.
• Voor de vaststelling van die waarde moeten ze ook rekening houden met bepaalde voorwaarden in de schenking die de waarde kunnen beïnvloeden, bv. een ‘schenking onder last van lijfrente’, waarbij de begiftigde de schenker een periodieke (jaarlijkse, maandelijkse…) rente moet betalen.
• Belangrijke uitzondering op de regel van de waardering op het moment van de schenking: kan de begiftigde niet vrij beschikken over het geschonken goed, dan gebeurt de waardering niet op het moment van de schenking, maar op het moment waarop hij wel vrij mag beschikken over het geschonken goed. Het meest voor de hand liggende voorbeeld is de schenking met voorbehoud van vruchtgebruik, waarbij u in principe het levenslange vruchtgebruik over het geschonken goed behoudt. De begiftigde kan dus pas bij uw overlijden vrij over het geschonken goed beschikken, waardoor de waarde op de datum van uw overlijden geldt als in te brengen waarde. Er zijn ook andere gevallen waarin de begiftigde niet meteen vrij over de schenking kan beschikken, bv. de schenking van aandelen van een vennootschap, zoals een bvba of burgerlijke maatschap, waarbij de statuten bepalen dat de vennoten niet (altijd) vrij over de geschonken aandelen kunnen beschikken. Tot op vandaag bestaat er voor veel van deze gevallen discussie over wat men moet begrijpen onder ‘vrije beschikking’, en dus over het tijdstip van waardering.

Werd de waarde volgens bovenstaande regels vastgesteld, dan weten uw erfgenamen wat ze bij leven kregen. Als blijkt dat één van hen meer kreeg dan de anderen, mogen die laatsten een waarde uit uw nalatenschap opnemen als compensatie voor deze ongelijkheid. Pas als elke erfgenaam op die manier evenveel kreeg, kan de rest van uw nalatenschap worden verdeeld zoals de wet, uw testament, uw contractuele erfstelling… het voorschrijft.

Inwerkingtreding

Het nieuwe erfrecht is van toepassing op alle nalatenschappen vanaf 1 september 2018. Wat betekent dat voor de schenkingen die u vóór die datum deed?

• Het feit of een schenking ingebracht moet worden, wordt bepaald door de regels van toepassing op het moment van de schenking. De nieuwe regels hierover gelden dus enkel voor schenkingen gedaan na 31 augustus 2018.
• De wijze waarop men moet inbrengen, is wel meteen van toepassing op alle nalatenschappen vanaf 1 september 2018, zelfs als de schenking eerder plaatsvond. De vaststelling van de waarde waarmee men moet inbrengen, gebeurt vanaf dan dus volgens de nieuwe regels, uitgezonderd bij schenkingen waarin uitdrukkelijk een inbreng in natura werd voorzien. Verder hebt u de mogelijkheid om ook na 1 september 2018 de huidige waarderingsmethode te laten gelden op schenkingen gedaan voor 1 september 2018. Dit moet u dan expliciet doen via een 'verklaring tot behoud'. Die ‘verklaring tot behoud’ moet notarieel gebeuren en is een ‘alles-of-niets’-verhaal: legt u de verklaring af, dan heeft ze betrekking op alle schenkingen gedaan vóór 1 september 2018.

Impact op uw vermogensplanning

De impact van het nieuwe erfrecht op vroegere schenkingen kan verregaande, soms zelfs ongewenste gevolgen hebben. Bent u van mening dat u misschien beter nieuwe of bijkomende stappen onderneemt in uw vermogensplanning, contacteer dan zeker uw Private Banker, uw notaris en/of uw adviseur. Ze kunnen samen met u bekijken wat u kan doen om uw vermogen optimaal en volgens uw wensen aan de volgende generatie over te dragen.

Tim Roovers
Wealth Analysis & Planning bij Belfius Bank